Triduum Paschalne 9, 10, 11 i 12 kwiecień 2020r

Triduum Paschalne

Wielki Czwartek

Ostatnia Wieczerza – pierwsza Msza święta

W tym dniu może być sprawowana rano tylko jedna ofiara eucharystyczna, Msza Krzyżma Świętego, celebrowana w kościele katedralnym przez biskupa i prezbiterów danej diecezji. Podczas tej mszy biskup konsekruje olejem chorych, katechumenów, i krzyżmo (mieszanina oliwy i balsamu). Kapłani zabierają nowe oleje do swoich parafii, stare zaś się spalają. Wieczorem odprawia się uroczystą Msze Wieczerzy Pańskiej, która rozpoczyna Triduum Paschalne. Jest ona sprawowana na pamiątkę Ostatniej Wieczerzy, podczas której Chrystus ofiarował Bogu Ojcu pod postaciami chleba i wina swoje ciało i krew, a następnie dał apostołom do spożycia oraz nakazał im, by czynili to na Jego pamiątkę. Podczas tego wydarzenia Jezus ustanowił dwa sakramenty – kapłaństwo i Eucharystię. W czasie nabożeństwa po raz pierwszy od rozpoczęcia Wielkiego Postu śpiewany jest hymn Chwała na wysokości Bogu. W liturgii podczas śpiewu hymnu “Chwała na wysokości Bogu”, którego nie było przez cały Wielki Post, biją dzwony. Po homilii ma miejsce obrzęd umywania nóg. Główny celebrans (przeważnie jest to przełożony wspólnoty – biskup, proboszcz, przeor), umywa i całuje stopy dwunastu mężczyznom. Przypomina to gest Chrystusa i wyraża prawdę, że Kościół, tak jak Chrystus, jest nie po to, żeby mu służono, lecz aby służyć. Msza Wieczerzy Pańskiej pozostaje nieskończona– nie ma podczas niej błogosławieństwa wiernych i rozesłania, a Najświętszy Sakrament zostaje przeniesiony do kaplicy adoracji (popularnie, lecz nieprawidłowo, nazywanej ciemnicą), liturgia jest kontynuowana w Wielki Piątek.

Wielki Piątek

Śmierć Jezusa Chrystusa na krzyżu

Tego dnia kontynuowana jest liturgia rozpoczęta i przerwana w Wielki Czwartek. Jest to dzień powagi, skupienia i postu, w którym szczególnie czci się drzewo krzyża. Warto podkreślić, że Wielki Piątek to, oprócz Środy Popielcowej,jeden z 2 dni w roku, gdy katolików obowiązuje postścisły. Post ścisły to całkowite powstrzymanie się od jedzenia mięsa, a także znaczne ograniczenie wszystkich posiłków. Podczas całego dnia można zjeść 3 posiłki, a tylko raz najeść się do syta. Post ścisły nie obowiązuje osób poniżej 18 i powyżej 60 roku życia, a także chorych. Powinny one powstrzymać się tylko od spożywania pokarmów mięsnych. W Wielki Piątek nie jest sprawowana Msza Święta, katolicy licznie biorą udział w tzw. Liturgii Męki Pańskiej. To wieczorne nabożeństwo, które ma być momentem zadumy nad śmiercią Chrystusa na krzyżu, a także okazją do skruchy i pokuty za grzechy. W tym dniu są również odprawiane obrzędy Drogi Krzyżowej, czuwania modlitewne, a także adoracje Najświętszego Sakramentu. W tym dniu w Kościele nie używa się dzwonków ani żadnych innych instrumentów muzycznych. Ma to wyrażać smutek i skruchę, a także zjednoczenie się z cierpieniem Chrystusa. Na samym początku liturgii ksiądz leży krzyżem przed ołtarzem, podczas gdy pozostali uczestnicy celebracji klęczą. Zapada cisza, panuje atmosfera skupienia. Później następuje Liturgia Słowa. To dwa czytania z Pisma Świętego, śpiewany a capella psalm, a następnie opis Męki Pańskiej. Później celebrans wygłasza homilię. Po Liturgii Słowa następuje część nazywana Adoracją Krzyża (zwana w niektórych regionach Przeproszeniem Krzyża). Wtedy wszyscy zgromadzeni w Kościele pojedynczo podchodzą i całują krzyż. Ten gest ma być symbolem wdzięczności za śmierć Chrystusa, a także zadośćuczynieniem za wszystkie grzechy. Po Adoracji Krzyża następuje Komunia Święta, a potem uroczyste przeniesienie Najświętszego Sakramentu do przygotowanego wcześniej Grobu Pańskiego. Jest on przykryty białą tkaniną symbolizującą całun, którym okryte było ciało Jezusa Chrystusa. Wieczorem pod przewodnictwem papieża odbywa się droga krzyżowa w Koloseum.. Ołtarz jest tego dnia obnażony: bez krzyża, kwiatów, świeczników i obrusów.

Wielka Sobota

Święcenie potraw wielkanocnych

W Wielką Sobotę Kościół trwa przy grobie Pańskim, rozważając mękę. Ołtarz pozostaje obnażony. Istnieje też zwyczaj odwiedzania symbolicznych grobów Pańskich w kościołach, a także grobów bliskich osób na cmentarzach. Formalnie Wielka Sobota posiada tylko teksty liturgii godzin, nie ma natomiast formularza mszy, a liturgia wigilii paschalnej należy już do Niedzieli Zmartwychwstania (z uwagi na żydowski system dat, według którego po zachodzie słońca w sobotę rozpoczyna się niedziela). Podczas wigilii paschalnej święcone są woda i ogień oraz ponownie rozbrzmiewają dzwony i organy. Tradycyjnie wierni przynoszą w tym dniu w koszach potrawy wielkanocne – święconka, aby je poświęcić albo zapraszają kapłana do domostwa, gdzie poświęcony zostaje stół z potrawami.

To trzeba poświęcić w Wielką Sobotę:

• Chleb – podstawowy pokarm, który dla chrześcijan jest najważniejszym symbolem, przedstawiającym ciało Chrystusa (dawniej jego miejsce zajmowała pascha).
• Pieprz i sól – wykorzystuje się je do przyprawienia jajek oraz innych potraw, które jemy podczas wielkanocnego śniadania. Czarny zmielony pieprz w święconce nawiązuje do gorzkich ziół, które dawniej Żydzi dodawali do sosu ,na pamiątkę ciężkiej, niewolniczej pracy przy produkcji cegieł w Egipcie. Natomiast sól dodaje potrawom smaku, chroni przed zepsuciem i ma właściwości oczyszczające. Dla chrześcijan symbolizuje sedno życia i prawdy, stąd też mówimy o „soli ziemi” – tak Jezus nazwał swoich uczniów, wybrańców.
• Jajko –. symbolizuje życie i choć weszło do święconki najpóźniej, najbardziej kojarzy się ze Świętami Wielkanocnymi. Do koszyczka wkładamy jajka ugotowane na twardo. Dla ozdoby można dodać kolorowe pisanki.
• Chrzan – korzeń chrzanu symbolizuje krzepę i siłę.
• Wędlina, mięso – najczęściej szynka albo kiełbasa, czyli głównie wyroby z wieprzowiny. Przynosi zdrowie, płodność i dostatek.
• Ciasto – pojawiło się w koszyczkach dość niedawno. Jest znakiem umiejętności i doskonałości. Nie chodzi tu o gotowe wypieki i słodkości. Zgodnie z tradycją musi to być kawałek ciasta domowego wypieku, najlepiej drożdżowej baby.

Wigilia paschalna i Niedziela Wielkanocna

Symbol Chrystusa Zmartwychwstałego.

Wigilia paschalna jest to czas świętowania Zmartwychwstania Chrystusa. Jest najważniejszą celebracją w roku liturgicznym. Zgodnie z bardzo dawną tradycją noc poprzedzająca Niedzielę Zmartwychwstania powinna być czuwaniem na cześć Pana Wierni, posłuszni upomnieniu Ewangelii (Łk 12, 35 nn), trzymają w rękach zapalone świece. Wszystkie obrzędy wigilii paschalnej odbywają się w nocy: nie wolno ich rozpocząć, zanim nie zapadnie noc, a należy je zakończyć przed świtem niedzieli. Kapłani ubierają się w szaty mszalne koloru białego. Ceremonię kończy uroczysta procesja rezurekcyjna z Najświętszym Sakramentem, wokół kościoła, który okrąża się raz lub trzy razy. Procesja jest radosnym ogłoszeniem Zmartwychwstania Chrystusa i wezwaniem całego stworzenia do udziału w triumfie Zmartwychwstałego. Jeśli odbywa się po wigilii paschalnej, ma miejsce bezpośrednio po modlitwie po komunii. Następnie udzielane jest błogosławieństwo Najświętszym Sakramentem. Po powrocie do kościoła odśpiewuje się uroczysty hymn Te Deum (Ciebie, Boga wysławiamy).

Wielka Niedziela rozpoczyna się poranną mszą, rezurekcją (łacińskie resurrectio oznacza zmartwychwstanie), którą zapowiada uroczyste bicie w dzwony, głoszące, że Chrystus Zmartwychwstał. Od tej niedzieli przy ołtarzu krzyż jest ozdobiony czerwoną stułą, znajduje się tam także paschał oraz figura Chrystusa zmartwychwstałego. Przez całą oktawę wielkanocną (od niedzieli zmartwychwstania do II niedzieli wielkanocnej) w obrzędach zakończenia mówi się:

• kapłan: Idźcie w pokoju Chrystusa. Alleluja, alleluja.
• wierni: Bogu niech będą dzięki. Alleluja, alleluja.

• Wprowadzony w związku z pandemią koronawirusa zakaz zgromadzeń stawia pod znakiem zapytania praktykowanie tradycji i zwyczajów religijnych związanych ze zbliżającą się Wielkanocą. Święta spędzimy raczej w domu, uczestnicząc w Mszy Świętej online. Ograniczone zostaną również niektóre obrzędy – na przykład w Wielką Sobotę nie będzie tradycyjnego święcenia pokarmów.
• Prezydium Konferencji Episkopatu Polski we „Wskazaniach dla biskupów odnośnie do sprawowania czynności liturgicznych w najbliższych tygodniach” z 21 marca br. wypowiada się jednoznacznie: „Nie zaleca się organizowania tradycyjnego święcenia pokarmów. Zamiast tego proponuje się obrzęd błogosławieństwa posiłku w domu przed śniadaniem wielkanocnym, zgodnie z Księgą „Obrzędy błogosławieństw dostosowane do zwyczajów diecezji polskich”, t. 2, Katowice 2001, numery 1347-1350”

Poniżej przedstawiamy pełny tekst błogosławieństwa

• BŁOGOSŁAWIEŃSTWO STOŁU PRZED UROCZYSTYM POSIŁKIEM W NIEDZIELĘ ZMARTWYCHWSTANIA PAŃSKIEGO
• Źródło: „Obrzędy błogosławieństw dostosowane do zwyczajów diecezji polskich”, t. 2, Katowice 2001, nry 1347-1350

• Ojciec rodziny zapala świecę (paschalik) umieszczoną na stole i mówi:
• Chrystus zmartwychwstał. Alleluja.
  
  Wszyscy odpowiadają: Prawdziwie zmartwychwstał. Alleluja.
   
  Następnie odczytuje tekst Pisma Świętego:
• Ewangelia według świętego Mateusza. Jezus powiedział do swoich uczniów: „Nie troszczcie się zbytnio i nie mówicie: co będziemy  jeść? co będziemy pić? Przecież Ojciec wasz niebieski wie, że tego wszystkiego potrzebujecie. Starajcie się naprzód o królestwo Boga i o Jego sprawiedliwość, a to wszystko będzie wam dodane.” (Mt 6, 31 ab.32b-33)
   
  Po odczytaniu tekstu ojciec rodziny mówi:
• Módlmy się. Z radością wysławiamy Ciebie, Panie Jezu Chryste, który po swoim zmartwychwstaniu ukazałeś się uczniom przy łamaniu chleba. Bądź z nami, kiedy z wdzięcznością spożywać będziemy te dary, i jak dzisiaj w braciach przyjmujemy Ciebie w gościnę, przyjmij nas jako biesiadników w Twoim królestwie. Który żyjesz i królujesz na wieki wieków.
• Wszyscy: Amen.
• Po posiłku ojciec rodziny mówi:
• Uczniowie poznali Pana. Alleluja
• Wszyscy: Przy łamaniu chleba. Alleluja.
   Ojciec rodziny:
• Módlmy się: Boże, źródło życia, napełnij nasze serca paschalną radością i podobnie jak dałeś nam pokarm pochodzący z ziemi, spraw, aby zawsze trwało w nas nowe życie, które wysłużył nam Chrystus przez swoją śmierć i zmartwychwstanie i w swoim miłosierdziu nam go udzielił. Który żyje i króluje na wieki wieków.
• Wszyscy: Amen.